Yaşamım ve hobilerim

Akvaryum ve Deprem

Bu yazı tarafından 28 Oca 2012 tarihinde Akvaryum, Tatlı Su bölümünde yayınlandı. 3 yorum aldı ve 1.515 defa okundu.

Dünyanın, deprem kuşağı, denen bölgesi içinde bulunan ülkemizde , her gün aletlerin kaydettiği ve insanlar tarafından farkına varılmayan çok sayıda yer hareketi meydana gelmektedir. Önceden bir uyarı olmadan meydana gelmesi yönünden deprem, doğal afetler arasında kendine has bir özelliğe sahiptir. Deprem, yerkabuğunun bir titreşimi olduğu için, yapıların mesnetlerinde zamana bağlı bir yerdeğiştirme hareketi doğurarak dinamik bir etki oluşturur. Özellikle, depremin sık ve şiddetli olduğu ülkelerde bu dinamik etkiler bina yapılırken gözönüne alınmalıdır ve taşıyıcı elemanlar bu kuvvete göre boyutlandırılmalıdır. Zira deprem etkisi, yapıları alışılmış yüklerin üzerinde zorlayarak, yapının tasarımında ve uygulanmasında yapılmış hataları ortaya çıkarır.

[nrelate-related]

Bu yazı, akvarumumuzun deprem anında hasar görmemesini yada göreceği hasarı en aza indirmek için bizim alabileceğimiz önlemleri belirtmek üzere yazıldı. Elbette, az şiddetli de olsa, deprem anında aklımıza en son gelecek şeylerden biri de akvaryumdur. Fakat unutmamak gerekir ki, akvaryumumuzun hasar görmemesinin tek iyi yanı balıkların ve malzemenin hasar görmemesi değildir; daha da önemlisi, su kaçıran yada patlayan bir akvaryumun, depremle beraber çıkan ortaya çıkan olumsuz durumu daha da olumsuzlaştırmamasıdır. Bu yüzden bu yazıda, Deprem anında akvaryumumun en az hasar almasını nasıl sağlarım sorusundan çok, Deprem anında birde patlayan akvaryumun yolaçacağı kötü etkiyle karşılaşmamak için ne yapmalıyım sorusuna cevap vermeye çalışacağım.

 

İnşaat Mühendisliğinde yapılan bir kabule göre, yapılar boyutlandırılırken, az şiddetli depremlerin yapıların tali[1] ve taşıyıcı[2] elemanlarında herhangi bir hasar bırakmaması; orta şiddetli depremlerin tali elemanlarda hasara yol açarken, taşıyıcı elemanlara zarar vermemesi; şiddetli depremlerin tali elemanlara hasar verirken, taşıyıcı elemanlarda onarılabilecek hasarlara yolaçması; çok şiddetli depremlerin ise tali ve taşıyıcı elemanlarda büyük miktarda hasara yolaçıp taşıyıcı özelliğini kaybetmesine rağmen yapıda göçme durumunu oluşturmaması istenir. Bu genel kabulu akvaryumlarımıza uygulayacak olursak, az şiddetli depremlerden akvaryumun hiç bir şekilde etkilenmemesini bekleriz. Akvaryum, camların birleşim noktalarından veya dalga etkisiyle üstünden su sızdırmamalıdır. Orta şiddetli depremlerde oluşacak sarsıntıda, binanın tali elemanlarında oluşabilecek hasardan dolayı akvaryum zarar görebilir fakat tümden bir patlamanın yada devrilmenin görülmemesi gerekir. Akvaryum üzerinden dalga etkisiyle su boşalması görülmemelidir. Akvaryum, üzerinde bulunduğu masanın üzerinde kaymamalıdır. Şiddetli ve çok şiddetli depremlerde, dalga etkisiyle su boşalması görülebilir. Sarsıntının etkisiyle akvaryum masası yerinden kayabilir fakat devrilmemelidir ve akvaryum masanın üzerinden kaymamalıdır. Bu durumlar, yönetmeliğe uygun yapılmış bir binada yer alan ve uygun önlemlerin alınmış olduğu akvaryumlarda hedeflenen durumlardır.

 

Deprem anında ev halkının olduğu kadar akvaryumun da güvenliğini etkileyen ilk ve en önemli faktör, oturduğumuz binanın standartlara uygunluğudur. Lütfen, akvaryumunuzdan çok kendi güvenliğiniz için oturduğunuz binanın gerekli mühendislik hizmetini gördüğünden emin olunuz.

 

Diyelim ki, akvaryum kuracaksınız ve oturduğunuz binanın yük dağılımında ciddi bir değişikliğe yolaçmamasını düşünecek kadar da duyarlısınız. İlk yapmanız gereken şey oturduğunuz binanın statik projesine bakmak olmalıdır. Eğer, bir sebeple statik projeye ulaşamıyorsanız evdeki odalara bir mühendis edasıyla bakarak taşıyıcı elemanların yerlerini belirlemeye çalışın. Mühendislik açısından ele almamız gereken ilk eleman döşemedir. Zira, bina içindeki bir yük ilk olarak döşemeden en yakın krişe, oradan en yakın kolona oradan da zemine aktarılır. Buna yük yolu[3] denir. Mühendislik açısından, bina içindeki bir yükün zemine aktarıldığı yük yolu ne kadar kısaysa yapı o kadar az zorlanır.

 

Konut yapılarında döşemelere gelen haraketli yük[4], 200 kg/m2 olarak kabul edilmiştir. Akvaryumunuzu koymayı düşündüğünüz odanın alanını hesaplayın (m2 cinsinden) ve 200 değeriyle çarpın. Bulacağınız değer, o odaya yerleştirebileceğiniz sınır yük değerini verir. Eğer, akvaryum konduktan sonra, bulacağınız sınır yük değerine yaklaşıyorsanız akvaryumu o odaya koymayın. Akvaryumla beraber o değeri geçiyorsanız, zaten akvaryumu o odaya koymamanız gerektiği gibi, odadaki gereksiz eşyaları atmayı ciddi olarak düşünmeye başlayabilirsiniz. Döşeme açısından dikkat etmemiz gereken bir konu da akvaryum masasının tasarımıdır. 500 litrelik bir akvaryumumuz varsa, camın ve masanın kendi ağırlığı, içine konulacak kum ve kayanın ve hatta altsistemin de ağırlığını düşünürsek toplam ağırlık 1 ton civarına kadar çıkabilir. Eğer bu kuvveti taşıyan masanın sadece dört (yada altı) ayağı varsa, döşemeye ciddi bir tekil kuvvet etkiyor demektir. Bu tekil kuvvet döşemeyi riske sokabilir. Bu sebeple böyle ağır bir yük taşıyan akvaryum masasının özel olarak tasarlanmış olması gerekir. En ideal çözüm, masanın tüm yüzey alanının döşemeye oturmasıdır. Böylece, ağır yükü mümkün olduğunca yayarak, belli noktalarda tehlikeli gerilmeler yaratmamış oluruz.

 

Yük yolu kavramını açıklarken, yükü, mümkün olan en kısa yoldan taşıyıcı elemanlara ulaştırmalıyız demiştik. Bu sebeple, akvaryumunuzu odanın tam ortasına koymak yerine duvarlardan birine yaslamanız daha doğru olur. Seçeceğiniz duvarı da kirişlerin durumuna göre belirlemelisiniz. Seçtiğiniz kirişin her iki ucunda da kolon olmasına dikkat edin. Böylece akvaryumun ağırlığı, en kısa mesafeyi geçerek kolona, oradan da zemine ulaşmış olur.

 

Binada taşıyı eleman olarak yer alan bir diğer eleman da perde duvarlardır[5]. Elinizdeki statik projeden ya da gözlemlerinizden faydalanarak perde duvarların yerini tesbit etmeye çalışın. Binaya tam yukarıdan baktığınızı farzedersek, eğer binanın herhangi bir yönündeki perde duvar miktarı diğer yöndekine göre hissedilebilir derecede fazlaysa, akvaryumu, binanın o yönünde yerleştirmeye çalışın. Böylece, o yöndeki yer değiştirme daha az olacağından sallanma daha az olur dolayısıyla akvaryumda oluşan dalga daha az olur.

 

Deprem anında belki de akvaryumun yaratabileceği en büyük tehlike, su sızıntılarıdır. Akvaryum etrafında yüksek ihtimalle elektrik prizlerinin olacağını da düşünürsek bu potansiyel tehlikenin ciddiyetini anlamak mümkün olur. Bu yazıyı okurken bir yandan da akvaryum dolabınızın düzenini düşünün. Akvaryumunuz ne kadar sağlıklı, balıklarınız ödüle layıkta olsa yüksek ihtimalle, akvaryum dolabınız tam bir keşmekeştir. Isıtıcının, filtrenin fişleri ya akvaryum dolabının içinde yer alan ya da çevresinde bir yerde bulunan ama mutlaka korumasız olan prize takılmıştır. Deprem anında o prize su kaçma ihtimali normal zamanlara göre daha yüksektir ve evinizde yangın çıkartabilir. O yüzden ilk alınması gereken tedbir, akvaryum çevresindeki prizleri suya karşı korumaktır.



[1] Tali eleman: Yapıda taşıyıcı olmayan eleman. Tuğla duvar gibi.

[2] Taşıyıcı eleman: Kiriş, kolon, perde duvar gibi yükü doğrudan taşıyan elemanlar.

[3] Yük yolu: Load path

[4] Hareketli yük: Binaya insanların yerleştirdiği, mobilya, beyaz eşya gibi yüklere denir.

[5] Perde Duvar: İki boyutundan biri, diğerine göre çok fazla olan bir kolon gibi düşünülebilir.

3 Comments

Join the conversation and post a comment.

  1. nurce

    Akvaryum için gerekli önlemleri aldık diyelim sevgili arkadaşım lakin balıkları napacağız..akvaryuma ufacık dokunduğumda ödleri kopup kaçıyorlardı..az şiddetli depremde akvaryumda hasar olmaz lakin balıklarda kalıcı hasar meydana gelir….:)

Leave a Comment

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir